Australia - møte med ein ny og spennande natur.
2015

Eg var heldig og fekk bli med svigerinne Aase til Australia på besøk hos Vidar, Helen og dei tre sønene deira Jacob, Sean og Eton.

Vi hadde først eit to dagars stopp i Sydney og fekk oppleve severdigheiter som operaen med omvisning og operette, dyrehagen, båttur på sjøen og busstur til Dorado beach. Så var det flytur direkte til Townville der Vidar og Sean tok imot oss. 

Vidar tok oss med på ein tre dagars tur nordover langs Australias Austkyst med tur til dei kjende reva, og vi besøkte dei enorme regnskogane. Strender så vakre at ein hadde lyst å hoppe i vatnet, men skilt med teksta: fare for krokodiller og Gellyfish gjorde at vi heldt oss langt unna vatnet der desse plakatane stod.

Jacob på fjellet ovanfor Townsville.

Operaen i Sydney var ei oppleving i seg sjølv.

Den kjende Sydney bridge der rakettene vert sendt frå kvar nyttårsavtan.

 Frå bryggene i Sydney. Restaurantar og båtliv. Her kjøpte vi billettar til båttur ut til Zoo.

                                        Vi nyt eit glas vin ved brygga.

                                   Vidar, Sean og mor/bestemor Aase.

                Eaton likte å hjelpe til med å lage til mat og servere. Han kom med
                        kaffi til oss på romet om morgonane. Kjekke gut.

Svømmebassenget i hagen. Dette vart flittig brukt av Aase.

Mangotreet med frukter som dei store flaggermusene likte å forsyne seg av om nettene. Vi fann halvetne frukter på plenen kvar morgon. 

Eaton ved svømmebassenget.

Eaton dekker på bordet til middagen.

På bytur i Townsville. Det er ein liten by, så det var fort gjort å gå gjennom handleområdet den dagen vi valde å bruke dagen der. 

Denne var nok ikkje levande. Ein morsom dag i dyrehagen i lag med heile familien. 

Tur på stranda. Hola i sanden såg vi mange av, visstnok ein art av krabbar som lever i sanden og lagar desse hola i ulike storleikar.

Ved ein bananplantasje på veg nordover mot Cairns der vi gjekk ombord i båten til The Reefs.

Takk til Vidar m/familie for mange flotte opplevingar, og takk til Aase fordi eg fekk bli med til Australia.

Bolivia og Brasil

Tenk å vere så heldig å få bli med ei gruppe på tur til desse spanande landa. Det var familien Bjørdal, med Hildegunn Bjørdal Alnes og Kjersti Alnes som var reiseleiarar og vertar på turen.

Denne familien oppdaga for nokre år sidan behovet for hjelp til vanskelegstilte unge jenter og born i Sucre i Bolivia. Dei var så heldige å arve pengar frå foreldra etter at Ørsta Stålindustri selde aksjane sine, og i staden for å bruke pengane til eige formål tok dei ei avjerd om å kjøpe ei tomt i eit slumområde og bygge eit hus som kunne gi hjelp til mange. Prosjektet har fått namnet Centro Mariposa ( www.centromariposa.no ) som betyr sommarfugl. 

Desse husa gjev tilbod til mange born og unge som har det vanskeleg. Dei har bustad for einslege unge mødre som anten har blitt valdtekne, eller av andre grunnar står åleine med eit barn. Dei kan ha blitt kasta ut heimanfrå, eller dei kan i utgangspunktet ha levd på gata. Her får dei hjelp til å vere mødre, dei får undervisning i matlaging, sying og stell av tøy. Målet er å bli sjølvstendige og klare seg med barnet sitt.

Huset ligg nær slumområda, og det er difor lett å ha kontakt med familier som bur vanskeleg. Borna får tilbod om leksehjelp på senteret, kvar dag er omlag 60 born innom, fordelt på føremiddag og ettermiddag for å få eit måltid mat og hjelp med lekser. Om dei ikkje har direkte behov for leksehjelp, så er dette eit svært viktig sosialt tiltak der borna får tilført vaksenkontakt, lært opp i å vere høfleg og tilpasse seg rutiner. Borna står ofte ein time i kø utanfor porten og ventar på at det opnar. På grunn av plassmangel og mangel på personale, må born avvisast. Det syner kor viktig det er å hjelpe senteret til å utvikle tilbodet slik at fleire kan nåast.

 Kjersti og Hildegunn i lag med to av dei som jobbar ved heimen.

Familien Bjørdal som alle er arvingar etter Ørsta Stål. Alle har kvar på sin måte bidratt til at prosjektet har fått vekse.

Vi fekk fyldig informasjon om senteret på spansk, og med Kjersti som dyktig tolk til norsk. 

Denne unge mora møtte for å treffe Kjersti. Ho var ved senteret for to år sidan då sonen var baby. No ville ho reise for å prøve å finne far til guten.

Då vi var innom lokala for leksehjelp, var desse borna klar for å dra heim. Dei venta på oss, og tykte det var stas å få besøk og bli tekne bilete av. 

Den første dagen vi var ved Mariposa-senteret fekk vi omvisning og orientering om drifta. Vi møtte dei kjekke borna som venta på oss.

Vi såg syromet med alle symaskinene som blir brukt til opplæring i å sy kle, stikkemaskinene som blir brukt til strikkeopplæring, kjøken og vaskerom. Alt for å lære unge mødre til sjølvhjelp.
Vi fekk servering ute av mat som bebuarar og personale på Mariposa stelte til for oss.

På ettermiddagen vart vi delt i grupper på 7 og tekne med for å besøkje nokre av heimane til borna som nyttar senteret. Også mødrene til desse borna har nytte av senteret. Dei får bli med på kurs om barnestell og barneoppseding, og dei får nødvendig tilskot til mat og kle. Vi hadde med oss eit plastnett med mat då vi vitja familiene.

Det gjorde sterkt inntrykk å sjå på nært hald korleis dei bur. Ein familie vi var inne hos budde på eit rom på omlag 15 kvadratmeter. Der var murgolv og murvegger, ingen tepper på golvet. Ei seng, ein smal benk til å lage mat på, ein madrass på golvet som også tente til å sitje på i tillegg til senga.
I dette romet budde der ei einsleg mor med 4 små born. Den eldste av borna brukte leksehjelptilbodet ved Mariposa. Dei andre var framleis for små. I tillegg budde der på dette romet ei 16 år gamal jente med sitt barn på omlag eit år. Alle desse 7 personane var bundne til å bu her. Tilgang på vatn var å hente i bøtter til faste tider, toalett var der ikkje. Då måtte dei bruke uteområdet ovanfor huset.
Dei neste to husa var vi ikkje inne, men snakka med familien utanfor huset. Det var ein dag med regn, og det var difor vått og gjørmete utanfor døra. Alle borna vi såg gjekk i sandalar som dei berre steig inn i.

Eg gløymer aldri den vesle nakne og skitne foten til eittåringen på det kalde murgolvet. Mora amma han medan vi var der, ho amma og tre-åringen ved det andre brystet. Der var ei plastleike, det var den einaste vi såg. Den nest eldste guten leika med den medan vi var der, dreiv og tok den frå kvarandre og sette i hop. Eit lite svart/kvitt-tv stod ved eine veggen inne mellom kasser med ymse utstyr.
Utanfor døra var der eit overbygg med bølgeblikktak. Der kunne dei vere i le for regnet, men der var ikkje vegger.
Det kjendest respektlaust å ta bilete inne i dette husværet når vi stod der så tett på, difor gjorde vi ikkje det. Ho som var med frå Mariposa, og som hadde varsla og avtalt at vi skulle kome, sa at desse kvinnene er stolte av å få besøk av kvite folk, og stolte av å ha kontakt på Mariposa.

Vi besøkte to ulike barnehaimar. I Sucre har dei eit mål om at der ikkje skal finnast gateborn. Difor vert borna som dei finn raskt henta til barneheimane i byen. Der var born i alle aldrar, og dei fekk godt stell. Men det vi såg var at der var alt for  mange born i forhold til personale. Det gjorde at borna ikkje fekk den nærkontakta med vaksne som er nødvendig for ei god utvikling. Eg reagerte på at med så mange born så var der ingen som gret. Der var så utruleg stilt. Det var trist, eit teikn på at gråt ikkje hjalp. Ingen kom og tok dei opp eller trøysta. 

Valgdag i Bolivia.

Første påskedag var det valgdag i Bolivia. Denne dagen var alt stengt på grunn av valget. Det var ikkje lov å køyre bil eller å servere alkohol.

Ein tur til eit valglokale i nærleiken av hotellet vårt gav oss eit inntrykk av korleis det lokale folket gjorde det der.

Mykje folk møtte fram, og der var lange køar for å stemme. Utanfor var der ei rekkje med salgsboder. Mat og drikke av ulikt slag, kotelettar vart grilla på staden, ris og grønsaker vart laga og selt. Det var tydeleg at denne dagen var ein familiedag som folket brukte til det dei skulle, nemleg å gi si stemme til valget. Samstundes fekk nokre høve til å tene litt ekstra på å selje mat.

Hjelpearbeid i Bolivia - eit blikk innanfor

Det var tilfeldig at eg fekk høve til å bli med på ein tur til Sucre i Bolivia. Eit land eg knapt hadde høyrt om, og eg måtte fram med kartet for å sjå kvar det var.

Eg fekk tilbod om å bli med for å sjå på prosjektet som familien Bjørdal Alnes har bygt opp der borte.

Arven etter Ørsta Stål.

Salet av Ørsta Stål vart opphavet til eit hjelpetiltak for unge jenter, mødre og born i byen Sucre i Bolivia. Familien som arva pengane fann at dei ville bruke det til nytte for dei som trong det meir enn dei sjølve. Hildegunn Bjørdal Alnes og dottera Kjerstin Bjørdal Alnes fekk kjennskap til behova for hjelp i Sucre, og bestemte seg for å satse der. Prosjektet har fått namnet Casa Mariposa, som fritt oversett tyder “Sommargugl-Heimen”. Åpne vinger til et nytt liv.

Senteret har følgjande tilbod: Mødreheim, familieveiledning, leksehjelp for born, og opplæring av hjelpepersonell.

Motto: “kjærlighet og omsorg gir håp der fattigdom og vold rår”.

Mariposa er eit prosjekt under stiftelsen Avida i Bolivia, og er bygd på frivilleg økonomisk hjelp.

Byen Sucre.

Sucre har omlag 285 000 innbyggjarar, og ser ut som ein heilt vanleg storby når vi flyg over og går inn for landing. Men ganske snart merkar vi at her er det eit lav-inntekts-land. Dei fleste bilane er stort sett av gamal årgang og er vel helst det vi her heime ville kalle vrak. Kvinner dukkar opp med heimelaga tekstilar eller matvarer som dei ynskjer å selje til oss. Bilen som kom for å hente oss på flyplassen var heller ikkje av ny modell. Der var ikkje bagasjerom, så koffertane måtte stablast inne mellom oss passasjerseta. Dei vart stabla mest heilt til taket bak sjåføren, og eg fekk tankar om at dette ikkje var heilt forsvarleg.

Vegane var dårlege, mest grusvegar. Inne i byen var der meir fast dekke og stein, men nokre stader var det så bratt at vi fekk ei kjensle av at bilen kunne tippe bakover.

Men det gjekk greit, og vi vart innkvartert for 5 døgn på eit etter tilhøva bra hotell med utsikt over byen. Når vi gjekk i trapper og bakkar vart vi minte om at byen ligg 2800 m over havet. Nokre av oss merka også hovudverk og kvalme som er eit resultat av høgdeforskjellen.

Casa Mariposa.

Det var imponerande å sjå kva familien Bjørdal Alnes har bygt opp der i Sucre. I eit slumområde har dei kjøpt ei tomt og bygt eit stort og innhaldsrikt hus. I dette bygget, som eigentleg er fire hus innanfor ein høg og trygg mur, er der ulike tilbod til vanskelegstilte grupper frå nærområdet. Tre dagar i veka kjem 70 born, fordelt på føremiddag og ettermiddagstid for å få leksehjelp. Dette er born som går på skulen, men mange av foreldra er analfabetar og er ikkje i stand til å hjelpe med leksene. I tillegg til leksehjelp får dei eit måltid mat, og dei får høve til å lære sosiale reglar og veremåtar. Eit viktig mål med dette tilbodet er å knyte kontakt med familiene slik at ein lettare kan få innpass for å hjelpe der det trengst. Det er og ein måte å sjå barnet på slik at rett hjelp kan setjast inn tidleg.

Arbeidet ved senteret er bygd på kristen nestekjærleik utan at der er noko krav om kristent livssyn hjå tilsette og brukarar. Det teoretiske verdigrunnlaget er tufta på Trygg Base-modellen i sosialt arbeid.

I eine bygget er der eit stort allbruksrom som mellom anna blir brukt av den Lutherske menigheita, og til den førebyggande delen av Mariposaprosjektet.

Borna får tilbod om denne kontakten, og mødrene får tilbod om møter og om kurs. Mykje litteratur er omsett frå norsk til spansk slik at det er tilgjengeleg for dei lokale som kan nyttiggjere seg det. Denne omsetjinga har Kjerstin Bjørdal Alnes stått for. Ho var koordinator for Mariposaprosjektet då ho arbeidde ved senteret tidlegare. No er det ei dyktig kvinne frå Bolivia som har den stillinga, og Kjerstin følgjer arbeidet tett opp frå Norge.

Unge jenter som har vore utsett for valdtekt og blitt gravide, er velkomne til å bu på Mariposa for å få hjelp til å klare seg. Mange er utstøytt frå familiene sine, eller dei er av andre grunnar utan bustad. Hjelp til sjølvhjelp er prinsippet her. Dei bur over tid i eit felles husvære med kvar sine soverom. Fire unge jenter på 14 og 16 år budde der no, to av dei hadde med borna sine.  Der er miljøpersonale, pedagog, og ein psykolog er tilsett for å hjelpe med å bearbeide traumer som jentene slit med. I tillegg er der frivillege som gjer ein stor innsats for heimen. Dei som nyttar seg av tilboda der lærer matlaging, hygiene, barnestell og psykisk tilknytning til barnet. Dei lærer i tillegg å sy og å strikke på maskin for å produsere kle anten til seg og barnet eller for salg.

Då vi var der på besøk, 19 personar frå Norge, inviterte dei oss ved to høve til felles middagsmåltid. Dei dekka langbord med plass til alle, både gjester, bebuarar og personale.

Besøk i heimane

Før vi kom hadde miljøarbeidar ved Mariposa avtalt med nokre av mødrene at vi kunne kome heim for å treffe dei der. Vi vart delt i 3 grupper, 7 i kvar gruppe, inkludert ein av personalet. Vi besøkte tre heimar kvar, og hadde med ein pose med matvarer til kvar familie.

Det var sterke inntrykk som møtte oss då vi gjekk inn i dette fattige området av byen. Det er ikkje til å forstå for oss at folk kan klare seg med så lite og bu så primitivt.

I mi gruppe vart vi inviterte inn i eit av husa. Det regna den dagen, og den brune sanden var som ei leirsuppe utanfor døra. Murgolvet inne var prega av dette, og heilt sikkert umogeleg å halde reint. Dei fem borna som budde der leika på golvet og oppe i den einaste senga som stod der. Det var berre eitt rom, omlag 15 m2. På storleik med badet mitt heime. Ei åleinemor med fire born i alderen 1 år til 8 år. I tillegg budde der ei 16 år gamal niese med eit barn på omlag eit år. Sju menneske budde i dette romet. Utanfor var der eit overbygg med bølgeblekktakk der det var muleg å ha lè for regnet. Der var ikkje toalett. Vatn fekk dei hente frå eit reservoar til visse tider ein gong i veka.

Dei nakne føtene på det kalde og moldute steingolvet sit i minnet mitt. Den vesle nakne foten til eittåringen som sat i fanget til mora og dia henne medan vi var der. Då han var ferdig kraup han ned på golvet, to-åringen kraup opp i fanget, og ho tok fram det andre brystet til han.

Eit av borna var oppteken med ei plastleike som han sette i hop og tok frå kvarandre, elles såg vi ingen leiker. Eit lite tv stod ved eine veggen.

Den største guten i familien har tilbod om leksehjelp på Mariposa. På grunn av den kontakten får ein høve till å følgje med på korleis det går med alle dei små og. Eit nyttig og bra innpass i den vanskelegstilte familien.

Dei andre heimane vi besøkte var omlag av same slag, men der var vi ikkje inne. Vi møtte dei utanfor der dei hadde lagt ut steinar som ein kunne stige på for å unngå å trakke ned i den blaute leiren. Vi merka oss at alle familiene vi vitja var glade for å få besøk av “kvite”, og dei opna spent posen vi hadde med så snart vi var på veg bort frå huset.

Besøk til barnehaimar.

Vi besøkte to barneheimar, begge med spebarnsavdeling og avdeling for litt større born.

Det som gjorde sterkast inntrykk her var at det var så stilt. Ingen barnegråt.

Vi kom dit midt i eit måltid. Borna vart mata, og etterpå lagt i ei seng med ei flaske saft. No var det sovetid. Ingen gråt, ingen protest. Her var lite rom for babysong eller kroppskontakt fordi der var så mage born og så få personale. Nokre studentar frå Norge og England var der i praksis, og dei kunne fortelje litt om det å ikkje ha tid til alle. Sidan dei var der som frivillege, kunne dei gi så mykje som muleg av si tid til borna, noko dei kjende var bra. Men det verste er opplevinga av å ikkje strekke til. Dette er born som har blitt henta inn frå gata, eller blir funne i heimar utan tilsyn eller der foreldra ikkje er i stand til å ha omsorg for dei. Sucre har som mål å ikkje ha gateborn, difor blir borna raskt henta inn og leverte til barneheimar når dei vert funne.

Dei litt større borna hadde tilbod om leik og rørsle, og det var etter tilhøva fint for dei. Ei ung dame som var med på turen med oss hadde for eit par år sidan jobba på den eine småbarnsavdelinga. Ho fortalde at ho såg framsteg både når det gjaldt tilbod til borna, og ho såg at dei hadde måla veggane og fått meir farge i interiøret. Ei positiv utvikling.

Barneheimane er ikkje drivne av Mariposa, men der er eit samarbeid under same “paraply”. Det heile handlar om å sjå hjelpebehova i byen og gjere ein innsats. Når vi var der og såg alt på nært hald, vart det lett å sjå at arven etter Ørsta Stål har hatt medverknad til eit godt nettverk i hjelpearbeidet.

Badeland

Borna som bur i dei fattige heimane opplever ikkje å dra på turar, aller minst å få bade. Difor var det fint at vi kunne vere med å sponse ein tur for alle som ville bli med til eit badeland som låg nokre mil unna byen. Heile 70 born melde seg på til turen, og vi vart observatørar til stor glede over dette som dei fekk oppleve. Godt organisert frå personalet på Mariposa laga dei ryddig kø inn porten til badelandet. Dei fekk beskjed om å hente seg kvar sin plaststol, og sette seg i ein ring kring han som organiserte det heile. Dei song, bad ei bøn, og så fekk dei utdelt eit enkelt måltid. Etterpå var det å skifte til badetøy. Det var litt av kvart som fungerte som badedrakter. Nokre hadde kleda på heile tida, nokre bada i truser og t-skjorter, bikini eller badedrakter slik vi er vande med var det lite å sjå av. Men gleda var til stades etter at dei nølande hadde blitt vande til vatnet. Då var det full fart i sklier og med spruting av vatn. Ingen kunne symje. Helsigvis var vatnet i bassenga grunt, 150 cm i det djupaste av dei tre bassenga, og der var det berre dei største som kunne vere.

Vi brukte heile dagen på badeland, og dei kjekke jentene og personalet frå Mariposa stilte med kylling, ris og salat, samt brus til alle før vi avslutta og drog heim.

Sight-seeing og middag i lag med jentene på Mariposa.

Eine dagen vi var der var det bestilt buss med plass til alle, både vi nordmenn og alle med tilknytning til Mariposa, personale og dei unge jentene med sine born. Turen gjekk til eit dinosaurmuseum. Her synte dei spor frå dinosaurusane si levetid frå fleire millionar år tilbake. Det var grundig informasjon om historia, og dei hadde gjenskapt dinosaurer i mange ulike storleikar. Filmen dei hadde laga synte utviklinga frå dinosaur til fuglar som vi har i dag. Der var avstøypning etter fotspor i fjellveggen, noko som tyder på at fjella har blitt pressa oppover og saman gjennom tidene. Før fjella vart pressa opp har sjøen gått inn til dette området.

Etter turen til museet var det tid for lunsj i byen. No var det vår tur å spandere på dei kjekke jentene som har diska opp til oss to dagar.

Dette var siste dagen vår i Sucre. Neste dag gjekk turen sydover til Brasil for fleire opplevingar. Men det er ei anna historie.

Hjelp Mariposa å leve.

Eg ser for meg eit tre som vert planta i mager jord, og det treng næring og godt stell for å vekse. Når det står stødig og greinene blir kraftige, er det klart for å bere frukt.

Eg ser for meg Mariposaprosjektet som eit slikt tre. Det vart planta i mager jord i eit fattig land, og dyktige “gartnarar” har gjeve gode vekstvilkår. Alle dei 70 borna og dei unge jentene er frukta som heng på greinene. Det verste som kan skje her er at “greinene” brotnar av mangel på “næring”. Då fell alle desse flotte borna ned og tilbake til ingen ting, og heimane misser noko viktig. Difor treng Mariposaprosjektet all den “næring” som kan hentast fram.

Sjå nettsida: www.centromariposa.no. Konto for pengegåver: 9533 05 02100.

Brasil 
Det var store kontrastar å reise frå høglandet med fattigdom til Brasil med Rio og kjende turistmål.

Med barnebarn til Syd-Grønland.

Etter at eg gav ut boka "Gripen av Grønland" hausten 2012, synte dei to eldste barnebarna mine, Susanne og Astrid, stor interesse for dette landet i vest. Far min, deira oldefar, overvintra på Nordaust-Grønland som fangstmann der på 1920 - 1930 talet. Historia han fortalde gjennom dagbøker han skreiv har vekt interessa.

Eg bestemte meg for å ta med dei to jentene for å kunne stige i land der historia hadde sitt utspel, sjølv om dette var litt lenger syd.

Eg hadde tidlegare, i 2000, vore innom nokre bygder syd på Grønland, og det var difor kjekt å kunne vise fram litt av det eg sjølv vart gripen av.

Nokre fleire ville fylgje oss: Eli Lannerholm med barnebarnet Tuva, Eli Magrit Bjørdal som òg hadde vore der før, og Kirstin Graff.

SYDGRØNLAND - eit land med kontrastar.

Her kan ein merke vengjesuset frå historia der Eirik Raude gjekk i land i det GRØNE syd, og difor gav landet namnet Grønland.
Her kan ein møte inuittar i kvardagsmiljøet, side om side med nordbo-historia. Dei mest kjende historiske stadane er Brattahlid og Gardar. Det var der Eirik Raude gjekk i land første gong og slo seg ned. Då vi såg stadane forstår vi godt at han fann dette grøderikt og ein stad å slå seg ned, og vi forstår at han gav landet namnet Grønland. Der var grønt og frodig, lune bakkar og flatt og lettdrive for den tid.
Tett ved grøderike marker møter vi dei bratte høgreiste fjella som lokkar fjellklatrarar til å utfordre sine aktivitetar i fjellveggen. I fjordane flyt mektige isfjell som lokkar kanopadlarane til å tilbringe ferien sin der. Då pakkar dei fullt i kanoen med nødvendig utstyr for mange veker, og så lever dei i dette eventyret. Vi trefte på fleire som vi snakka med på turen vår.

Norge - Grønland tur/retur.

Widerøe var det mest tilgjengelege alternativet for å kome oss raskt og rimeleg til Kjøpenhavn der vi skulle starte grønlandsferda. Vi måtte ha ei overnatting båe vegar i Danmark, og det var greit. Vi meinte at trillekoffert vart heilt feil på ein slik tur til lander der det ikkje er vegnett, og der helikopter og båt er framkomstmiddel. Vi valde ryggsekk og innlosjering på vandrarheim, på beste ungdoms vis.
Danhostel Amager var heilt greit, og vi kom til Kjøpenhavn så tidleg at vi fekk ein lang ettermiddag i byen. Regnbygene var heftige, men sola titta fram innimellom. Etter kvart vart det opplett, og neste morgon vakna vi til klar blå himmel. Dette veret varte under heile turen, bekymring for skodde og regn vart unødig.

Etter 4 1/2 time i lufta, tirsdag 15. juli, landa vi på Narsarsuaq lufthamn på Grønland. Spaninga var stor blant oss sju damene då vi etter kort venting gjekk ombord i helikopteret som skulle ta oss til Nanortalik. Vi som hadde vore på Grønland før, hadde eit særskilt ynskje, det var å bu i Mathildehuset der i Nanortalik.

Helikopterturen var spektakulær. Under blå himmel glitra isfjella på fjordane. Fjorden var grøn og blå alt etter kor mykje brevatn som hadde runne ut i, fjella var lave, runde og grønkledde, eller høge og spisse som om dei ville strekke seg heilt til himmels. Det var så vakkert. Nokre skoddedottar lurte inn her 

og der, men dei gjorde det heile berre meir trolsk.

Det var trangt i helikopteret, plass til 9 passasjerar og to pilotar samt bagasjen som var plassert under eit stort nett mellom pilotane og passasjerane. Vi fekk utdelt øyreklokker, som var heilt nødvendig grunna bråk frå motoren. Der var to passasjerar i tillegg til oss sju. Fem sat på ei rekke midt i helikopteret, og så sat to på kvar side med front mot sidevindauget og berre liten plass til beina mot døra der. Det var ein underleg tur, men du store tid for ei oppleving. I Nanortalik, på den vesle landingsplassen, henta dei sekkane våre i ei traktorskuff. Det var heilt rett med sekk, trillekoffert ville bli heilt feil her.

Jammen var det turistguiden Nils Jensen, den same som vi møtte her i 2000, som møtte oss på helikopterplassen.

Mathildehuset

Han var den same sjølvsikre personen som sist, så vi var spent på korleis han hadde utvikla seg på dei 14 åra sidan Eli Magrit og eg var her. 
Han køyrde bagasjen til huset, men gav klar melding om at vi alle skulle gå. Dette sjølv om han hadde plass i bilen, og at to av fylgjet gjerne ville sitje på. Det var ikkje så langt, men vinden var kald, og vi var enno ikkje fullt kledd for det. Jau, han var tydelegvis den same som for 14 år sidan.

Mimrebenken nedanfor Mathildehuset med utsikt mot sjø, fjell og isfjell.

Det var spesielt å vere attende i Nanortalik og Mathildehuset. Mange minne strøymde på for Eli Magrit og meg som hadde vore her før. Det var også kjekt for dei andre at vi var kjende her, og kunne vise veg til ulike stader som var verd å sjå. Mathildehuset ligg på eit museumsområde like ved sjøen. Isfjella flyt og ligg som tanngardar ute i fjordgapet. Dei flyt i all sin velde i heile fjorden, og med geiterams og smørblom som framside mellom store grå steinar, vert biletet fullkome. Vi fotograferte og tykte vi måtte ha med kvart eit einaste inntrykk.

Mathildehuset hadde lav standard, og det visste vi. Men sjarmen både inne og utanfor vog opp for det. Mot slutten av turen, sjølv etter ei natt på hotell, var det samstemt i gruppa at Mathildehuset var den mest 
sjarmerande opplevinga blant bustadane vi hadde på Grønland.

Komforten i sofaen hadde terningkast ein, men likevel....

Frå spisekrok med innsyn mot stova med 4 køysenger, sofa og salongbord. Der var oljeomn til å fyre i, og den nytta vi om kvelden når det vart kjøligare i lufta.

Eli L. framfor oljeomnen i stova.

Spillvatnet rann rett ut gjennom veggen.

Dobøtta. 

Denne svarte sekken inneheld toalettavfallet vårt, og vart henta av ein bil som samla opp desse kvar morgon.

Lotten sat laust i det trange romet. Fire damer sov her i tre netter, og snorkelydane gav underhaldning for den eller dei som hadde vakne stunder innimellom.

Eli Magrit, Eli L. og Kirstin ved utebordet som vi brukte kvar dag. 

Fantastiske blomemarkar

På veg til Mathildehuset går vi forbi ein kjend stein som frå naturen si side liknar profilen av ein mann. Dei tre ungdomelege jentene våre klatra opp og vart foreviga på toppen.

For best mogeleg å få fortalt korleis vi hadde det under opphaldet på Grønland, vel eg å skrive av dagboknotata min. Såleis blir det mest fullstendig. 

Den 16. juli.

På grunn av tidsforskjellen på 4 timar, vakna vi tidleg i dag. Kl. 06 var vi oppe og i gang med morgonstellet. Skodde om morgonen, men sol og klar himmel ut på dagen. Denne dagen kom det ein amerikansk turistbåt til bygda Nanortalik. Det krydde av turistar heile dagen, og museet var ope for gratis inngang. Museumsstyraren David (han kalla seg Davy) var stolt av museet sitt, og han tilbaud seg å ta eiga omvisning for oss i Mathildehuset neste dag når der ikkje var så mange andre.

Mathildehuset er lite og intimt, med tørrklosett på dusjromet. som måtte tømast  når det vart fullt. To personar i tillegg til oss (kanopadlarar som låg i telt) hadde tilgang til bruk av fasilitetane, så dermed fyltest doen fort. Andre kvelden måtte vi ringe til Nils og be han kome og tøme. Han spurde om det kunne vente til neste dag, men eg sa til han at det var så fullt at vi ikkje kunne sitte på, då måtte vi i tilfelle gå ut i naturen. Då kom han ganske kjapt og tømde.

Eli Magrit og eg mimra i Nanortalik og såg på kva som var endra og kva som var likt sidan vi var der i 2000. Utsikta mot sjøen var like vakker med smørblomane i front og isfjella som bakgrunn. Jentene gjekk tur i fjøra og fann eit selkadaver som låg der. Om kvelden gjekk vi “gamle” tur til hotellet, og bestilte middag til neste kveld for alle. Etterpå såg vi ei stund på lokal fotballkamp, men det vart litt kaldt å sitje stille, så vi rusla haim til huset. Mange lokale innbyggjarar var og såg på kampen. Alle er blide, helsar og seier “hei”. Kirstin "bryggjer" på ei forkjøling.

Lokale folk hadde laga program med kaffimikk på Kulturhuset for turistane. Der var dans av ungdomar, med og utan nasjonaldrakter, og der var songkor. Dei song svært seint. Etterpå har vi forstått at grunnen til det er at orda deira er så lange at for å uttale dei fullt ut, må dei bruke lang tid.

Vi kjøpte oss rekesmørbrød frå ein stand 

utanfor kafeen, og lokalt øl. Det er kjekt å støtte dei lokale.

Kaffimikk på kulturhuset i Nanortalik.

Museumsstyraren David. Kyrkja i Nanortalik i bakgrunnen.

Sangkoret som underheldt på kaffimikken på kulturhuset.

I tillegg til songen fekk vi dans av lokale ungdomar. Dei var flinke. 

Middagen på hotellet om kvelden vart tomatsuppe og kvalkjøt. Dei har berre ein rett pr. dag, og då må vi ta det dei har. Det var god mat.

Vi trefte nokre unge klatrarar som budde på hotellet. Dei var frå Canada og Tjekkia. Jentene våre kom i kontakt med dei, og vart med dei på pub. Dei hadde det kjekt der med biljardspel og fekk påspandert meir øl enn dei ville ha.

Det synte seg at der hang ein plakat på veggen i Mathildehuset med bilete av dei frå dei budde i huset i fjor. Mathildehuset var opptatt (av oss) i år, så dei måtte bu på hotellet.

(Beklager at eg ikkje klarer å snu bildet rette vegen)

Inne i kyrkjeromet

Kyrkjetenaren som var der og passa på medan kyrkja var open for turistane.

Flotte grønlandske drakter utstilt på museet.

Til ære for turistane stilte ei gruppe inuittar i kano for å syne korleis dei gjorde det før.

Og flotte skinndrakter vart synte fram av desse jentene.

Den 17. juli.

Eg vakna kl. 07.00. Gamal Dansk (“medisinen” vår) og kaffi var viktig kvar morgon. Vi inntok frukosten, enkel sådan, brødskive med sylte på. Ungdomane låg frampå litt i dag, var litt trøytte etter kvelden i går.

I dag tok vi med mat og vatn og la turen mot eit lite fjell som var overkomeleg for oss. Fin tur i vakkert vèr. Gjekk litt rundt på kyrkjegarden. Den er tilrettelagt som eit grantre når vi ser den ovanfrå.

Kyrkjegarden i Nanortalik

Fiskehandlaren i arbeid med fisken vår.

Vi handla torsk hos den lokale fiskehandlaren som vi hadde til middag. Fiskehandlaren ordna fisken til oss i fine bitar og tok bort hovud og innmat. Vi handla poteter og smør, og då var alt klart.

Vi hadde oss eit fantastisk fiskemåltid som vi åt ute ved langbordet nedanfor huset. Solskin over glitrande isfjell og blå fjord. Å, kor bra vi har det på Grønland!

Eli og Eli tok oppvasken i dag. Vi hadde avtale med museumsstyrar David om ei omvisning berre for oss. Han er tydeleg svært stolt av museet sitt, så det var jammen bra vi fekk lagt inn dette i dagsplanen vår.

Eit herleg fiskemåltid som vi åt ved langbordet ute.

Brått dukka det opp to unge menn frå Belgia som bad om å få slå opp telt nedanfor huset "vårt". Vi viste dei plass, og dei tre unge jentene våre ønska dei velkomne med ein liten "Gammel Dansk". Det var populært, og snart hadde dei fin kontakt med kortspel ved utebordet, og etterpå tur til pub-en. Dei unge mennene skulle fiske seg middag, men det var smått med napp. Difor fekk dei tilbod om ein middagsrest frå i går som stod i kjøleskapet vårt. Det vart dei glade for. Eli L. og Kirstin reiste på båttur til ein av fjordane i lag med nokre turistar som budde på hotellet, arrangert av vår "venn" Nils frå turistkontoret. Eli Magrit og eg filosoferte og mimra på benken nedom huset heilt til sola gjekk ned.

18. juli.

Avreisedag frå Nanortalik. Litt vemodig i grunnen, men greit å kome vidare. Farvel flotte og koselege Mathildehus!

Helikopterturen vart fantastisk i dag og. Det regna litt då vi forlet bygda, men det var klart og fint på heile turen. I Qaqortoq var der ingen som henta oss, så vi bestilte taxi til Hostellet. Grei plass, gode senger. Vi fekk i utgangspunktet rom med 4 køysenger, men vi betalte oss opp til vanlege senger med to på romet. Ungdomane syns det var greit å bu tre i lag. Eg kjenner på forkjøling i kroppen. 

Vi bestilte middag på ein koseleg Thairestaurant, men måtte vente ein time på bord. Vi gjekk rundt i byen medan vi venta, og då vart eg kald på grunn av kald vind. Matlysta var så som så, vondt i halsen og varm i kroppen. Sikkert det same som Kirstin hadde i Nanortalik.

Ungdomane handla inn og laga seg mat på Hostellet. Dei fekk også bestilt tur for i morgon til dei varme kjeldene. Kr. 1100 pr. pers.

19. juli.

Frukost med orientering om Grønland si utvikling og leveveg mm. frå dama på Hostellet. Svært interessant.

Nydeleg ver, gjekk omkring i byen og sat og sola oss medan vi venta på båttur kl. 12.00.

Eg kjøpte meg blå øyredobbar hos ei lokal dame, og magnetar på turistkontoret.

Lokale kunstnarar som selde smykker mm utanfor "Brugsen". 

To båtar kom for å ta oss med på tur, og vi fekk beskjed om å dele oss med tre i ein og fire i ein. Det høvde godt, ungdomane fekk eigen båt. 
Dette vart den mest fantastiske turen på heile opphaldet på Grønland. Ubeskriveleg. Isfjell, kvalar, varme kjelder med bading, blomar og blått hav. Verd kvar ei krone vi betalte.

Mektige isfjell

Båten til jentene.

Vi var ganske tett på fjella, men eg rekna heile tida med at desse karane som førte båtane visste kva dei gjorde. Dei har tross alt vakse opp med isfjella rundt seg.

Så var det bad i den varme kjelden. Mange grønlendarar hadde og teke turen dit på denne søndagen. 

På vegen heim såg vi kvalar som boltra seg i sjøen like ved båtane. Men dei kom ikkje med på bildet. Båtturen var på ein og ein halv time kvar veg, og med like lang tid i kjeldene. Båtførarane var greie og tålmodige karar som gjorde jobben sin med glans.

Attende i Qaqortoq bestilte vi bord på Thairestauranten til oss alle. Åt moskuskjøt, og det var jammen godt. Litt spesielt å ete det som far min brukte til middag då han var fangstmann på Nordaust Grønland i 1927 - 1931.

Medan vi ventar på skyss for bagasjen i Igaliku.

20. juli. 

Det er her som i Noreg, vi måtte ut av roma til kl. 10.00. Ungjentene gjekk tur til kyrkjegarden i Qaqortoq, og etterpå til byen. Vi damene gjekk tur langs eit idyllisk vatn. Nydeleg dag og varmt. Eli L. ville gjerne bade i vatnet, så ho fann seg ein høveleg plass og kasta kleda. I berre trusa la ho seg av i vatnet og sa det var “herleg”. Ho er tøff. Vi møtte mange frå lokalbefolkninga som gjekk tur i fineveret. 
Etterpå tok vi med oss sekkane våre og gjekk til sentrum. Pølse med brød smakte godt som ein enkel lunsj medan vi venta på at klokka skulle bli 15.00 då båten skulle ta oss til neste bygd, Itileq. Vi benka oss i sola og såg på borna i fine søndagskle som leika kring fontena i sentrum. Tydeleg at folk brukar søndagen til sosialt liv i lag med borna, og at dei pyntar seg.

Det var ein liten raud båt som kom og henta oss, plass til 2 personar utanom oss 7. Han kom før tida og reiste før tida. Visste tydelegvis kor mange som skulle ombord. Vi kom i kontakt med ei dame som hadde vore i Qaqortoq på besøk hos barnebarna. No skulle ho heim. Ho hadde haika med båten eine vegen, sa at det er svært dyrt å reise. Ein tysk turist kom på ved neste stopp, Narsaq, der dama gjekk av. Han skulle på haik i fjella åleine.

Ein bil kom og henta bagasjen vår ved ankomsten til Itileq. Eli Magrit sat på, ho hadde bestilt skyss på grunn av vond hoft, vi andre gjekk dei 4 km. til Igaliku (Gardar). Eli Magrit tok imot oss då vi kom fram. Ho hadde då innhenta nødvendig informasjon om alt muleg, så det var berre å følgje henne. Ho hadde ordna med å bestille middag til kvelden på Hotellet som var der. Alle ønska det. Vi åt nydeleg rekesuppe (som vi fekk oppskrifta på) og kjøtpudding laga av fårekjøt med fløtegratinerte poteter til. Veldig god mat.

Vi snakka om evt. aktivitetar i morgon. Astrid og Tuva snakka om å leige ATV (firhjuling). Vi bestemødrene vart skeptiske, var redde for jentene, visste ikkje så mykje om dette køyretyet. Men etter kvart forstod vi at dei vaksne jentene måtte få gjere det dei ville, vi kunne ikkje bestemme.

Vi andre, unnateke Eli Magrit ville gå på fjelltur. Vi bestilte frukost, nistepakke og middag til neste dag, og gjekk tidleg til ro. Takk for endå ein flott dag på Grønland.

Astrid og Susanne på veg over eidet frå Igaliku til Gardar.

Gamle tufter frå Eirik Raude på Gardar.

Litt meir av tuftene på Gardar.

Astrid klar med ATV. Bestemora sat på ein liten tur.

21. juli.

Enkel frukost på det vesle hotellet. Det er slik at vi må ta av oss skorne når vi går inn for å ete. Men så kan ikkje dette samanliknast med eit hotell i Noreg heller. Langt ifrå.

Etter frukost handla vi litt på butikken, Astrid og Tuva leigde seg ATV, Eli Magrit ville finne roa kringom i nærmiljøet, og Susanne, Kirstin, Eli L. og eg gjekk på tur. Hadde med niste og vatn. 
Etter at vi hadde gått langt innover i dalen, høyrde vi motordur. Astrid og Tuva dukka opp med ATV-ane og baud oss skyss. Ja ja, kvifor ikkje prøve? Vi kasta oss på baksetet og dei køyrde bestemødrene på tur. Snakk om å vere inkonsekvent: Vi forlangte at dei skulle bruke hjelm, og vi var skeptiske i det store og heile til at dei skulle køyre. Brått sat vi på utan hjelm og hoia og syns det var kjekt…

Kirstin og Susanne gjekk heilt til platået, og fekk eit spektakulært syn inn til innlandsisen og fjorden tettpakka med isfjell.

Middag på hotellet kl. 19.30, steikt torsk og aspargessuppe.

Ei lita fin blomsterurt. 

22. juli. 

Avreise frå Gardar. Vi plasserte sekkane våre utanfor døra for henting/frakting til båten. Avreise frå hotellet 10.15. Jentene ville gå over eidet, men vi “gamlingane” ville ha skyss. Avgang med "Puttut" frå ein annan plass enn då vi kom. Gamal sjarmerande raud fiskebåt. Fin tur på vel ein time mellom masse isfjell.

Gamal koseleg båt som tok oss med frå Igaliku til Brattahlid. 

På veg innover langs fjorden

Isfjella var rundt oss over alt.

Neste stopp: Brttahlid med overnatting i Det blå huset. Vi traff eit dansk par som fortalde kvar huset var, dei hadde budd der nettopp. 
Det synte seg at butikken var stengd i dag grunna straumstans, opnar i morgon. Det vart problematisk fordi vi ikkje hadde handla med oss mat. Vi fann ein suppepakke i ein av sekkane, og hadde kjeks som vi åt til. Brått dukka den danske mannen opp med to ferske torsk. "Jeg kommer med mat til dere" , sa han. Dei var heilt nyfiska, han hadde fått dei av ein fiskar, og ville gi dei til oss som ikkje hadde mat. Det var snilt gjort.  Eli Magrit tok ansvar for å  sløye og tilberede fisken for koking, og vi fire “eldste” plukka i oss fersk god fisk. Dei yngste ville ikkje ha.

Fisken var sprellande fersk...

...og veldig god!

Sol og avslapning i den blå solveggen ved "Det blå huset".

Leiv Erikson

Leiv Erikson i "himmelsjå"

Eg vil syne kor grøderikt der er på stadane der dei gamle nordmennene for lenge sidan fann å busetje seg. Det er forståeleg når vi opplever det på nært hald.

Pizza til ungdomen.

Eli L. framfor eit av dei oppbygde husa på Brattahlid.

Vi brukte timane på ettermiddagen til å gå rundt på dei gamle tuftene etter Eirik Raude. Statuen av Leiv Eriksson ruva høgt oppe på knausen. Det var kald vind enkelte plassar, men varmt når vi var i le. Vi slappa av ute på terrassen, sola oss og las.

Vi kjøpte middagen på Hostellet, men det var ikkje så mykje å skryte av akkurat. Ovnsteikt torsk med potetmos og aspargessuppe med rista brødbitar strødd på. Brownies og krem til dessert.

Vi tok tidleg kveld, eg fekk eige rom her. Jentene spela kort. Tuva ytte hudpleie til Eli L. og meg. Forkjølinga mi avtar, no er det Eli L som føler seg uvel.

Vi hadde ein kjekk kveld, mykje fliring. Kirstin gjekk tidleg til køys for å lese i boka si, vi andre sat og nytte utsikta mot sjøen ei stund før vi gjekk til køys kl. 22.30.

23. juli.

Eg vakna kl.06.00 av hovudverk. Kom på at eg gløymde å drikke kaffi i går ettermiddag. Stod opp og kokte vatn på vannkokaren og laga meg ein kopp kaffi. Etter ei lita stund vart eg bra. Las ei stund i boka mi, dusja, men har gløymt shampoen min i Qaqortoq, så eg må vente med å vaske håret. 
Eli Magrit og eg hadde bestilt frukost på Hostellet kl. 08.00. Det var ein ganske fattigsleg frukost: loff (rista), sylte, ost, kjøtpålegg, kaffi, te og juice. Omlag som på dei andre hostella, men ikkje så gode brød. Vi sat på terrassen og drakk kaffi i sola. Flott å sitje og sjå utover sjøen. Eli Magrit og eg gjekk i dag ein tur oppover bakkane bak Det blå huset. Der var grøderikt og flott å gå. Etterpå sola vi oss ved husveggen, og vi laga oss ein enkel lunsj, suppe med nudlar, før vi pakka saman og gjorde oss klar for avreise. Vi vaska, støvsuga og gjorde det fint etter oss. 

Etter avtale vart vi henta med båt, ein liten kvit hurtigbåt, som frakta oss over fjorden til Narsarsuaq. Der stod bil på kaia og venta på oss, og bringa oss til hotellet for vår siste overnatting. Dette hotellet, Hotell Narsarsuaq, hadde ein langt høgre standard enn dei andre som kalla seg for hotell. Her fekk vi oppreidde sengar og handdukar! Luxus i forhold til før. Eli Magrit og eg har blitt faste romdelarar, slik også her. 
Her var det duka for Grønlandsk buffet i hotellet sin spisesal. Det var fantastiske matrettar som var tillaga og dandert på fat. Alt muleg frå moskus til krabbe. Reker, ulike fiskeslag, røykt og ferskt, kongekrabbe, fiskesuppe, lam, moskus, tørka kjøt av ulike slag, dessert og kaffi. Desserten var skogsbær m. vaniljekrem.

Følgjande bilder er eit utvalg av alt det som stod på bordet. Vakkert pynta med markblomster på fata.

Dette var siste fellesmåltidet på turen, og vi skåla for kvarandre. Då overraska  jentene våre først med ein bukett markblomster til meg, så overrekte dei ei flott gåve og kort med fine ord som takk for turen. Tuva gjorde det same til si bestemor. Eg fekk ein inuitt av massiv messing belagt med 14 karat gull som var ei topp til å ha på vinflaske.

Gåva mi med kortet og blomekvasten.

Dette stod på kortet: 
“Kjære verdas beste bestemor! Tenk kor heldige vi er som har ei slik bestemor. Det har vore utruleg spennande å endeleg få sjå Grønland som vi har høyrt so mykje om. Det er kjekt å få dele denne tilknytninga med deg. Vi har ete moskus og kval, sett tusenvis av fantastiske isfjell, gått rundt i vakker natur og ikkje minst har vi ledd og kosa oss, og mykje, mykje meir.

Vi veit du ikkje drikk så mykje vin om gongen, difor tenkte vi dinna passa godt til deg. No kan du tenke på Grønland og oss kvar gong du drikk vin!

Vi er utruleg glade i deg! Tusen, tusen takk for turen! Stor klem frå Susanne og Astrid.

Tuva hadde kjøpt nydeleg smykke og øyrepynt i sølv, laga av ei lokal dame, til si bestemor som takk for turen, med kort frå Brattahlid.

I tillegg hadde dei skrive kvar sitt kort til Eli Magrit og Kirstin, så ingen var gløymd. Kjekke jenter. Det vart ein flott seremoni der ved bordet.

Vi “gamle” avslutta kvelden med å dele ei flaske raudvin som Kirstin spanderte.

Ei god natt i gode sengkle.

Politihuset i Narsarsuaq.

Takk for oss, kanskje brukar nokre av oss denne inngangen ein gong til ein gong i framtida?

24. juli. Heimreisedagen.

God frukost på hotellet. Nydeleg ver i dag og. Vi hadde planar om å gå ein tur til Signalhøgda, eit fjell bak hotellet, men vi slo det frå oss. Ville ikkje bli sveitt i kleda som vi skulle reise heim i. Vi vandra omkring i den vesle bygda med berre ei gate som går langs flyplassen. Vi gjekk omkring i museet som syner grønland si historie over lang tid. Mykje handla om krigen og om sjukehuset som var på denne staden då.

Avreise med fly kl. 15.45. Fin flytur. Flytta klokka 4 t fram, og landa dermed i Kjøpenhavn ved midnatt. Taxi til Hostellet, og alt gjekk greit med innsjekkinga der.

                    Takk til alle for ein fin og ugløymeleg tur!